Ses Bilgisi İle İlgili Konu Anlatım

SES BİLGİSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIM



Sesliler: Söylerken herhangi bir engelle karşılaşmadan çıkarlar.

-Kalın sesliler:a,ı,o,u İnce sesliler:e,i,ö,ü

-Düz sesliler:a,e,ı,i Yuvarlak sesliler:o,ö,u,ü

-Geniş sesliler:a,e,o,ö Dar sesliler:ı,i,u,ü



Sessizler:Söylerken engellerle karşılaşırlar.Bunun içinde söylerken ünlüyle birlikte söylenirler.

-Sert sessizler:f,s,t,k,ç,ş,h,p

-Yumuşak sessizler:Sertlerin dışındaki sessizler



BÜYÜK ÜNLÜ(SESLİ) UYUMU:

Kalından (a,ı,o,u) sonra kalın,inceden (e,i,ü,ö) sonra ince gelir.Asıl yani temel kuraldır,yalnız Türkçe sözcükler için geçerlidir.

Örn:ağaç,yenilgi,sürükleyici vb.



UYMADIĞI HALDE TÜRKÇE OLANLAR:

-Temel şeklinden uzaklaştıkları için uymayanlar

Örn:elma,hangi,anne vb.

-Uymayan ekler:Kalıp(değişmez,başka şekli olmadıkları için) oldukları için uymazlar.

Örn:-yor:istiyor

-ken:gelirken

-leyin:sabahleyin

-mtırak:yeşilimtırak

-ki:başındaki

-daş:gönüldaş



KÜÇÜK ÜNLÜ UYUMU:

Temel değildir,sonradan İstanbul Türkçe’sinin etkisiyle ortaya çıkmıştır.

-a,e,ı,i den sonra a,e,ı,i gelir.

-o,ö,u,ü den sonra a,e,u,ü gelir.



B.Ü.U’YA UYUP K.Ü.U’YA UYMAYANLAR:

Örn:çamur,yağmur,tavuk,kabuk vb.

NOT:Eklerin ve zamanla değişenlerin durumu B.Ü.U ile aynıdır.



ÜNSÜZ UYUMU / BENZEŞMESİ / SERTLEŞMESİ:

Sertle biten sözcüğe gelen ek (c,d,g) sert (ç,t,k)’le başlar.

Örn:diş-çi sokak-ta millet-çe kalk-tı dış-tan



ÜNSÜZ YUMUŞAMASI:

Sertle biten sözcük+ünlüyle başlayan ek=ünsüz yumuşaması

(p,ç,t,k) = (b,c,d,g)

örn: kitap-ı>kitabı ağaç-ı>ağacı

yurt-u>yurdu renk-i>rengi

git-en>giden dert-ime>derdime



ÜNSÜZ YUMUŞAMASINA AYKIRILIK:

1.Özel adlara gelen eklerin yazılışlarında olmaz:

Örn:Ahmet-i>Ahmet’i Gemlik-e>Gemlik’e



2.Yabancı asıllılarda olmaz:

örn: millet-e>millete tazyik-e>tazyike hukuk-u>hukuku sürat-i>sürati

kaset-i>kaseti



3.Tek heceli sözcüklerde genelde olmaz:

örn:at-a>a ok-u>oku ip-e>ipe suç-u>suçu iç-e>içe vb.

Tek hecelilerde olanlar:

Örn:cep-i>cebi çok-u>çoğu taç-ı>tacı kap-ı>kabı yurt-u>yurdu



SES DÜŞMESİ:

SESLİ HARFİN DÜŞMESİ (HECE DÜŞMESİ/ÜNLÜ DÜŞMESİ):

Örn:ileri-lemek>ilerlemek

Koku-lamak>koklamak

Uyu-ku>uyku

Burun-u>burnu vb.



SESSİZ HARFİN DÜŞMESİ:

Sonu ‘k’ ile biten+küçültme eki ‘-cik,cık’ =ünsüz düşmesi

Örn:minik-cik>minicik

Ufak-cık>ufacık



SES TÜREMESİ:

ÜNLÜ TÜREMESİ:

Küçültme eki (-cık,-cik) nin tek heceli sözcüğe gelmesiyle oluşur.

Örn:genç-cik>gencecik

Az-cık>azıcık

Bir-cik>biricik



ÜNSÜZ TÜREMESİ:

Yardımcı eylemlerle yapılan birleşik eylemlerde:

Örn:af-etmek>affetmek

His-etmek>hissetmek

Zan-etmek>zannetmek vb.



DARALMA(SESLİ DARALMASI):

‘y’ sessizini etkisiyle geniş ünlüler(a,e,o,ö)in dar ünlü(ı,i,u,ü) durumuna geçerek daralmasıdır.

Örn:de-yor>diyor

Ye-yor>yiyor

Söyle-yor>söylüyor vb.



KAYNAŞMA:

İki ünlü arasına gelen ‘y,ş,s,n’ sessizleriyle yapılır.

Örn:elma-ı>elmayı

Kardeşi-e>kardeşine

İki-er>ikişer

Anne-i>annesi



ULAMA:

Ünsüzle biten sözcük+(arada noktalama işareti olmaması koşuluyla)+ünlüyle biten sözcük=ulama

Örn:Ben,akşam eve gelirken üç ekmek aldım.

Arap atlar yakın eder ırağı.



VURGU:

SÖZCÜK VURGUSU:

Genelde sözcüğün son hecesindedir.



CÜMLE VURGUSU:

Yüklemden önce gelen sözcüktedir.



SES KONUSUYLA İLGİLİ GENEL BİLGİLER:

1.İki ünlü yan yana gelmez:

Örn: şiir, şair, saat vb.

2.İlk hecelerde iki ünsüz yan yana gelmez:

örn: spor, plan vb.

3.İlk hece dışında ‘o,ö’ bulunmaz:

örn:radyo,doktor,televizyon vb.

Ses Bilgisi İle İlgili Konu Anlatım

oks öss kpss ders izle ders videoları video dersler matematik konu anlatımı geometri fizik kimya biyoloji felsefe tarih coğrafya ingilizce edebiyat öss kpss soruları,matematik dersi,kimya dersi,online ders izle,ekol hoca dersleri,türkçe dersi,ders konuları,lide dersleri,öss dersleri,öss,kpss,sbs