Kök hücre tedavisinde büyük adım

Bilimciler, embriyonik kök hücrelerine hızlı ve güvenli alternatifler türetecek yeni bir teknik geliştirdiklerini duyurdular.

 

Harvard Üniversitesi Kök Hücre Enstitüsü araştırmacılarından Derrick Rossi ve ekibi tarafından yayınlanan bir dizi deneyin sonucu, basit deri hücrelerini hızlı bir şekilde tekrar programlayarak görsel açıdan embriyonik kök hücreleriyle bire bir örtüşen hücrelere yani Uyarılmış Pluripotent Kök Hücresi’ne (IPS) dönüştüren yeni bir  tekniği ortaya koyuyor.

Bugüne kadar yürütülen kök hücre uygulamalarında hücresel programlanmanın sağlanabilmesi için genomda kalıcı değişikliklerin yapılmasına ihtiyaç duyuluyordu. Erişkin hücreleri IPS hücrelerine yeniden programlayacak olan protein faktörlerinin meydana getirilmesi, genom üzerinde yapılacak bir seri değişiklikliği gerektiriyordu. Yeni teknik, vücutta risk içeren bu tip genetik değişikliklerin yapılmasına olan ihtiyacı ortadan kaldırdığından, bugünkü IPS hücresi elde etme yollarına göre büyük avantaj sağlıyor.

Yeni süreçte, genetik düzenlemelerin yerine gerekli proteinleri kodlamak üzere geliştirilen fakat hücre DNA’sına katılmayan yapay mesajcı RNA (mRNA) molekülleri kullanılıyor. Alınan sonuçların başarısı beklenenin çok üzerinde olmuş. Yapay mRNA sayesinde basit deri hücreleri başarılı şekilde tekrar programlanabilmiş. Aynı tekniğin kullanılmasıyla IPS hücreleri dokulara dönüştürülerek, ihtiyaç duyan hastaların bağışıklık sistemleriyle son derece uyumlu organların elde edilmesi de mümkün olacak.

Kök hücreler, diabet, Alzheimer, omurga hasarları ve kalp krizi gibi bir çok hastalık ve yapısal bozukluğun tedavisi için umut olarak görülüyor. Ancak kök hücrelerin yalnızca bir kaç günlük insan embriyolarının parçalanmasıyla elde edilebiliyor oluşu, büyük bir etik tartışmayı da beraberinde getiriyor. Örneğin Amerika’da kök hücre araştırmalarına ayrılan fon, vergi mükelleflerinden elde edilen gelirin ölü embriyolara ilişkin araştırmalarda kullanılamayacağı öne sürülerek, bir süredir askıya alınmış durumda. Yeni gelişme, araştırmaların tekrar hız kazanmasına da yeşil ışık yakıyor.

Amerika Ulusal Sağlık Enstitüsü yöneticisi Francis Collins, tekniğin oldukça önemli bir basamak olmasına karşın, bu yolla elde edilen IPS hücrelerinin, kaynak dokuya dair bazı özellikleri barındırabildiğini ve bunun da bazı olumsuz sonuçlar yaratabileceğini vurguluyor. Bu noktada tekniğin geliştirilmesi amacıyla çalışmalara hız verilmesi konusunda diğer uzmanlarla hemfikir olan Collins, bu sürecin embriyonik kök hücreleriyle birlikte kontrollü bir şekilde sürdürülmesi gerekliliğine dikkat çekiyor. Makalenin baş yazarı Rossi de tüm tepkilere karşın bu tip yeni alternatiflerin geliştirilmesinin ancak embriyonik kök hücrelerin kullanılmasıyla mümkün olabileceğini söylüyor.

Çalışma, konunun uzmanları tarafından o denli önemli görülmüş ki, Derrick Rossi’nin de çalışanı olduğu Harvard Üniversitesi Kök Hücre Enstitüsü dahilindeki tüm IPS çalışmalarının artık bu teknikle yürütülmesi enstitü yönetimi tarafından talep edilmiş durumda.

kaynak