İngiltere Kömür Havzaları

İngiltere Kömür Havzaları

Coğrafi dağılış yönünden Büyük Britanya kömür havzalarını başlıca dört grupta incelemek mümkündür. 1- İskoçya kömür havzaları 2- Pennine (Penin) dağları kömür havzaları 3- Galler’in güneyindeki kömür havzaları 4- Doğu kent kömür havzaları
Büyük Britanya’nın kömür üretim ve ticareti giderek eski önemini kaybetmektedir. Ancak sahip olduğu kömür rezervlerinin coğrafi özellikleri nedeniyle İngiltere, diğer Avrupa ülkeleri içinde önemli bir avantaja sahip olmuş ve bu nedenle sanayileşmesini daha önce gerçekleştirmiştir. Bu ülke kömür havzalarının sahip olduğu avantajlar birkaç grup altında toplanabilir:

1- Ülke kömür havzaları hem birbirlerine yakın hem de kıyılara çok yakındır. Bu avantaj işletilmelerini büyük ölçüde kolaylaştırmıştır. Örneğin ülkenin hiçbir bölümü, kömür havzalarından 150 km daha uzakta değildir.

2- Büyük Britanya’daki kömür havzaları, kömür üretici hiçbir ülkede olmadığı kadar geniş alanlara yayılmıştır. Ülke topraklarının yaklaşık % 10’u kömür yataklarıyla kaplıdır. Gerçekten de ülkede kömür bulunmayan toprak yok gibidir.

3- Jeolojik ve morfolojik yapısının sağladığı avantajlar dolayısıyla, ülke kömür yatakları ekonomik işletme şartları sunar. Kömür damarları kalın, devamlılık gösteren, verimi yüksek ve işletilmesi kolay yataklarda yer almışlardır.

4- Kömür havzaları hem tüketim merkezlerine (her biri birer büyük sanayi kuşağı durumundadır) ve hem de kıyılara çok yakındır. Aynı zamanda ülke topografyasının ırmak taşımacılığına uygun olması kömür taşınmasını kolaylaştırmaktadır. Ayrıca ülkede bir kanal taşımacılığı sistemi oluşturulmuştur.

5- Denizyolu, demiryolu ve kanal taşımacılığından yararlanılarak, ülke içi ve uluslararası kömür ticareti eskiden beri avantajlı bir ekonomik faaliyet olmuştur.

İngiltere’nin kömür rezervleri geçmiş yıllara göre oldukça azalmıştır. Çıkarılabilir toplam rezervi 2.2 milyar ton olan İngiltere’de rezervlerin 140-190 milyar tonu bulduğunu ileri süren görüşler de vardır. Ülkenin kömür üretimi geçmiş yıllara göre oldukça gerilemiştir.
Aslında İngiliz ekonomisinde kömürün rolü çok erkenden, buhar ve makine devrinden önce başlamıştır. Daha 1660’lı yıllarda Büyük Britanya yılda 3 milyon tondan fazla maden kömürü çıkarıyor ve tüketiyordu. İngiltere bu kömürü ısıtma işlerinde, demir sanayiinde, boya fabrikalarında, tuğla, kiremit ve kireç ocaklarında kullanıyordu. Fakat İngiltere ekonomisinde maden kömürünün asıl büyük rolü buhar makineleri ortaya çıktıktan sonra başlamıştır. Bu tarihten sonra Büyük Britanya’nın kömür üretimi büyük ölçülerde durmadan artmıştır. İngiltere’nin kömür üretimi 1660’ta 2.1 milyon ton, 1700’de 2.6 milyon ton, 1800’de 10 milyon ton, 1900’de 190 milyon ton, Birinci Dünya savaşı öncesinde en yüksek seviyesine ulaşarak 287 milyon tona çıkmıştır. Fakat o tarihten itibaren ülkenin kömür üretimi yavaş bir azalma göstermiş, 1995’te 51.3 milyon tona 2005’te ise 25 milyon tona (1800’lü yılların ilk yarısındaki seviyesine) düşmüştür.

Yıllık üretimdeki oransal azalma yanında, zamanla iç talebin artış göstermesi, kömür ihracatı konunda ülkenin eski önemini yitirmesine neden olmuştur. Örneğin Birinci Dünya Savaşı öncesinde dünya pazarlarına çıkarılan taşkömürü 90-100 milyon tonu buluyor ve bunun %75-80’ini sadece Büyük Britanya gerçekleştiriyordu. Bu ülke II. Dünya Savaşı öncesinde de dünya kömür ticaretinin en büyük ortağı idi. Ancak üretimin giderek azalması yanında ABD, Avustralya ve Polonya gibi yeni ihracatçı ülkelerin piyasalarda yerlerini almaları, ülkenin kömür üretimini giderek sarsmıştır.