Tarihöncesi Dönemler ve İlkçağ Uygarlıkları

Tarihöncesi Dönemler ve İlkçağ Uygarlıkları
A. ESKİ ÇAĞLARDA TÜRKİYE
Anadolu:
· Küçük Asya. İlk çağlardan itibaren Anadolu’ya (güneşin doğduğu yer) anlamına gelen "Anatolia" denirdi.
· Anadolu, bir yarımada oluşu, uygun iklimi, doğal yapısı sebebiyle her devirde cazibe merkezi durumunda olmuştur.
· Karain ve Beldibi mağaraları, Çayönü, Çatalhöyük, Hacılar, Truva, Alişar ve Alacahöyük, Anadolu'nun tarih öncesi geçmişini aydınlatan önemli merkezleridir.
· Eski çağlardan beri birçok kavim Anadolu’ya göç ederek yerleşmiş veya Anadolu'yu işgal etmişlerdir.
· Bunların başlıcaları:
· Hititler, Frigler, İyonlar, Urartular, Persler, Makedonyalılar, Romalılar ve Bizanslılardır.
· Henüz yazının bilinmediği döneme tarih öncesi çağlar (prehistorik) denir.

1. Türkiye'nin Tarih Öncesi Dönemlerini Aydınlatan Merkezler
Tarih Öncesi Çağlar (Prehistorik Devirler):
1. Taş Çağı
Üç dönemde incelenir.
a) Eski Taş / Kaba Taş (Paleolitik) > (M.Ö. 600.000 -10.000)
b) Orta Taş / Yontma Taş (Mezolitik) > (M.Ö. 10.000 - 8.000)
c) Yeni Taş / Cilâlı Taş (Neolitik) > (M.Ö. 8.000 - 5500)

a) Eski Taş / Kaba Taş (Paleolitik)
(M.Ö. 600.000 -10.000)
· Bu devri yaşayan insan toplulukları ilkel bir göçebe hayat sürmüşlerdir.
· Ağaç kovuklarında, mağaralarda ve nehir yatak-larında yaşayan insanlar tabiatta hazır bulduklarıyla, avcılık ve balıkçılıkla geçinmişlerdir. (Avcı ve top-layıcı). Ateş bulundu ve kullanıldı.

« Türkiye'de Eski Taş Devri:
· Antalya'da Karain, Beldibi ve Belbaşı Mağaraları Anadolu'da bu döneme ait önemli merkezlerdir.

b) Orta Taş / Yontma Taş (Mezolitik Çağı)
(M.Ö. 10.000 - 8.000)
· İnsanlığın toplayıcılık ve avcılıktan üretime geçiş yaptığı dönemdir.

· Hayvanlar evcilleştirilmiştir.
· Buzul çağları sona ermiş, yeryüzündeki iklim koşulları günümüz iklimine dönmeye başlamıştır.

« Türkiye'de Orta Taş Devri:
· Antalya'da Beldibi Mağarası, Göller yöresinde Bardiz, Samsun'da Tekkeköy, Ankara çevresinde Macunköy bu devre ait önemli merkezlerdir.

c) Yeni Taş / Cilâlı Taş (Neolitik Çağı)
(M.Ö. 8.000 - 5500)
· Tarım hayatı başlamış, köyler kurularak yerleşik hayata geçilmiştir.
· Topraktan kap-kacak yapılır ve seramik sanatı başlar.
· İlk yerleşim birimleri oluşturulur.
· Hayvanlar evcilleştirilir ve bitki liflerinden elbiseler yapılır.
· İlk dini inançlar ortaya çıkar.
· İlk ticaret başlar.
· Ataerkil bir düzen kurulur.
· Köleci toplum yapısı ortaya çıkar.
· Günümüzün sosyal yaşam biçimi oluşur.

« Türkiye'de Yeni Taş Devri:
· Konya'da Çatalhöyük, Diyarbakır'da Çayönü, Gaziantep'te Sakçagözü önemli merkezlerdir.

· İnsanlık tarihinin ilk yerleşim yeri olarak Konya - Ça-tal-höyük kabul edilmektedir.
· İlk üretim ve ticaret yeri de Diyarbakır - Çayönü ka-bul edilir.

2. Taş-Bakır (Kalkolitik) Çağı (M.Ö. 5500-2500)
· Taş devrinin sonlarına doğru maden keşfedilmiştir.
İlk kullanılan maden bakırdır.

« Türkiye'de Kalkolitik Devir:
· Çanakkale'de Truva, Burdur'da Hacılar, Yozgat'ta Alişar, Çorum'da Alacahöyük'tür.

3. Maden Çağı (M.Ö. 2500-1200)
a) Bakır Devri: İlk kullanılan madenler, işlemesi kolay olduğu için bakır, altın ve gümüştür.
b) Tunç Devri: Bakılar kalayın karışması sonucu elde edilen daha sert madendir. Silah yapımında kullanılmıştır. İlk şehir devletleri bu dönemde ortaya çıkmıştır (Sümer, Akad, Babil, Mısır ve Hititler gibi.
c) Demir Devri: Bu dönemde toplumlar arası iletişim ve ticaret gelişmiştir.

« Türkiye'de Maden Devri:
· Anadolu'da üretim artmasına paralel olarak ticaret gelişmiş, toplumsal ilişkiler hızlanmıştır.
· Yazı, Asurlu tüccarlar tarafından Türkiye'ye getirildi.
· Anadolu'da ilk yazılı belgeler Kayseri yakınlarındaki Kültepe'de bulundu. Böylece Anadolu'da tarih çağları başladı (M.Ö. 2000).


ANADOLU MEDENİYETLERİ
Anadolu (Asia Minor / Küçük Asya), Tarih boyunca birçok göç ve istilâya uğramıştır.
· Bunun sebebi;
1. Üç tarafının denizlerle çevrili oluşu,
2. Olumlu iklim şartları,
3. Verimli toprakları,
4. Bol su kaynaklarına sahip olmasıdır.

Anadolu'da Uygarlığın Gelişme Sebepleri:
1. Göçler ve istilâ amacıyla gelen topluluklar sahip oldukları kültür ve medeniyeti Anadolu'ya taşıdılar.
2. Anadolu'nun Mısır, Ege ve Yunan Medeniyetleri'ne yakın bir konumda olması bu medeniyetlerden etkilenmesini sağlamıştır.

Anadolu'da Kurulan Medeniyetler
1. Hititler, Frigler, Lidyalılar, İyonlar, Urartular (M.Ö. 2.000 - M.Ö. 600)
2. Persler (M.Ö. 543 – 333)
3. İskender İmparatorluğu
4. Roma İmparatorluğu
5. Bizanslılar (395 – 1071)
6. Türkler (1071- Günümüze Dek)

2. M.Ö. 2. Binden M.Ö. 6. Yüzyıla Kadar Türkiye
Hititler (MÖ 1800 - MÖ 700)
· M.Ö. 2000 yılı başlarında Anadolu'ya gelen Hititler, Orta Anadolu'da Kızılırmak havzasına yerleştiler. Anadolu'ya Kafkaslar üzerinden gelmişlerdir.
· M.Ö. 3000 yıllarında bu bölgeye Hatti kabileleri yerleşmişlerdi. Hititler, Hatti kabilelerini dağıtarak bu bölgeye yerleştiler.
· Hititler, M.Ö. 1800 yıllarında başkenti Hattuşaş (Boğazköy) olan bir devlet kurdular.
· Hitit Devleti'nin kurucusu, I. Hattuşili (Labarna)'dir.
· M.Ö. 1400 yılında başa geçen II Tuthalia dönemiyle Hititlerde imparatorluk dönemi başladı.
· İmparatorluk döneminin en önemli olayı, Hititler ile Mısırlılar arasında imzalanan Kadeş Savaşı'dır. Savaşın sebebi, iki devletin de Anadolu'ya egemen olma isteğidir. İki tarafın da üstünlük sağlayamaması üzerine tarihte bilinen ilk yazılı antlaşma olan Kadeş Antlaşması imzalandı (M.Ö. 1280).
· Hitit İmparatorluğu, M.Ö. 1200 yıllarında Ege göçleri sonucunda yıkıldı.
· Bir kısım Hititler, şehir devletleri kurdularsa da bu şehir devletleri zamanla Asurlular tarafından yıkıldılar.

Frigler (MÖ 1200 - MÖ 676)
· Frigya, Batı Anadolu’nun geniş bir kısmının MÖ 1000 yıllarındaki adıdır.
· Boğazlar yoluyla Anadolu’ya geldiler. MÖ 750 yılından sonra devlet kurdular.
· Kurucusu: Gordios, başkent ise Gordion’dur..
· Kral Milas döneminde Orta ve Güney Doğu Anadolu'ya egemen oldular.
· Kimmerler bu uygarlığa son vermişlerdir.
· MÖ 600'lerde Lidyalıların egemenliğine girdiler.

Lidyalılar (MÖ 687 - MÖ 546)
· Lidya, bugünkü Gediz ve Küçük Menderes nehirleri arasındaki bölgenin ilkçağdaki adıdır.
· Giges zamanında devlet kurdular.
· Başkent Efes yakınlarındaki Sard’dir.
· Sınırlar doğuda Kızılırmak’a kadar genişledi.
· Paralı asker kullanmaları, yapılarının zayıflamasına yol açmıştır. Perslerin saldırı­sıyla bağımsızlıklarını kaybettiler (MÖ 546).

Urartular (MÖ 9. yy - MÖ 600)
· Başkent Tuşpa (Van)’dır.
· Doğu Anadolu’yu uzun yıllar egemenlikleri altına almışlardır.

İyonyalılar (MÖ 12. yy - MÖ 4. yy)
· İyonya, İzmir ile Büyük Menderes nehirleri arasında kalan bölgenin adıdır.
· MÖ 12’ yy. Yunanistan’dan göç eden Akalar’ın bir kısmı Batı Anadolu’da İyon şehir Devleti’ni kurarak bir ticaret ve sanat merkezi haline getirdiler. Bunların en önemlileri Millet, Efes ve İzmir’dir.
· Akdeniz’de ve Karadeniz’de (Giresun ve Trabzon) koloniler kurarak bu günkü yerleşim merkezlerinin temelini attılar.
· MÖ 7.yy’da Lidya’nın egemenliğine giren İyonya daha sonra Pers imparatorluğuna bağlandı.
· İyonya şehir devletlerini önce krallar, MÖ 500’den itibaren asillerin kurmuş olduğu oligarşiler (iktidarın bir grubun veya bir ailenin ya da bir sınıfın elinde bulunması), sonradan da demokratik hükümetler yönetmiştir.
· İyonlar, Anadolu ile Ege ve Akdeniz kıyılarında ti­ca­ret kolonileri kurdular. Ayrıca yaşadıkları topraklar, ka­ra­dan Mezopotamya ile de bağlantılar içerisindeydi. Bu ti­cari konum İyonların Mısır ve Mezopotamya uygarlıkla­rında yararlanmalarını katkıda bulunmuştur.
· Kolonicilik alanında birbiriyle rekabet ettikleri için merkezi bir devlet kuramamışlardır.

3. M.Ö. 2. Binden M.Ö. 6. Yüzyıla Kadar Türkiye'de Kültür ve Uygarlık
Devlet Yönetimi
· Anadolu'da kurulan bu devletler genellikle şehir devletleri olarak ortaya çıkmışlardır.
· Hititlerde MÖ 1200’lerde merkezî krallık kuruldu. Büyük Kral; hem başkomutan, hem baş yargıç, hem de başrahipti.
· Bu durum kralın siyasî, askerî ve dînî gücü elinde bulundurduğunu gösterir.
· Ayrıca kralın başrahip oluşu lâik olmayan bir anlayışı yansıtmaktadır.
· Hititlerde asillerden oluşan pankuş denilen bir meclis vardı. Bu meclis, kralın yetkilerini kısıtlıyordu.
· Hititlerde kraldan sonra en yetkili kişi tavananna denilen kraliçeydi.
· İyonlar, merkezi krallık yerine site denilen şehir devletleri halinde yaşamışlardır.
Din ve İnanış
· MÖ 1200 ve MÖ 600 arasında Anadolu'da çok tanrılı inanış mevcuttu.
· Anadolu'ya bu yüzden Hititler Dönemi'nde Bin Tan-rılı İl denmiştir.
· Hititler, kendi tanrılarından başka Ön Asya tanrılarına, Lidyalılar da Yunan tanrılarına tapın-mışlardı.
· Urartular, ölümden sonra hayata inanmışlardı. Bu yüzden mezarlarını ev ve oda biçiminde yapıp içine çeşitli eşyalar koymuşlardır.
· Friglerin çok tanrılı dinleri vardı. En büyük tanrıları Kibele'dir.
· Efes'teki Artemis tapınağı İyonlara aittir.
· Urartularda kral ülkeyi savaş tanrısı Haldi adına yönetirdi.

Sosyal ve Ekonomik Hayat
· Halk genellikle yöneticiler (soylular), rahipler, hürler, namralar ve köleler olarak sınıflara ayrılmıştı.
· Anadolu'da ekonomik hayatın temelini tarım, ticaret ve hayvancılık oluşturuyordu.
· Urartular, madencilik ve maden işletmeciliğinde ileri gitmişlerdi.
· İyonlar deniz ticaretinde gelişmişlerdi.
· Bilinen ilk madeni para, Lidyalılar tarafından kullanılmıştır.
· Altın ve mücevher işlemeciliği, dokumacılık ile uğraşmışlardır.
· Lidyalılar, Efes'ten başlayıp, Mezopotamya'daki Ninova'ya kadar uzanan Kral Yolu'nun açılmasında etkili oldular. Mısır, İskit, Asur, Yunan Şehir devletleriyle ticaret yapmışlardır. Tüccarların malları devlet güvencesine alınmıştır.
· Ekonomik güçleri arttıkça orduya verdikleri önemi azalttılar. Orduya paralı asker aldılar. Bu durum askeri yapılarının zayıflamasına yol açmıştır. Perslerin saldırı­sıyla bağımsızlıklarını kaybettiler.
· Friglerin başlıca geçim kaynağı, tarım ve hay-vancılıktı. Ticaret kervanlarından vergi alınırdı. Çiftçi bir toplum oldukları için tarımı koruyan ağır ceza kanunları yaptılar.Sabanı kırana ölüm cezası vermişlerdir.
Yazı, Dil ve Edebiyat
· Anadolu'ya yazı Asurlular tarafından getirilmiştir.
· Hititler ve Urartular, Asurlulardan aldıkları çivi yazısını ve kendi buluşları olan hiyeroglif (resim yazısı) yazısını kullandılar.
· Hititler krallarının hayatlarını anlatan anal adını verdikleri yıllıkları hazırlayarak, tarafsız tarih yazıcılığını başlatmışlardır.
· Hititler, Mısırlılarla tarihte bilinen ilk antlaşmayı Kadeş Antlaşması'nı imzaladılar.
· Frigyalılar, İyonlar ve Lidyalılar, Fenike yazısını kullandılar.
· Fenike yazısını batıya aktaran İyonlar olmuştur.
· İyon Edebiyatının en önemli eseri, Homeros'un "İlyada ve Odesa Destanı"dır.
· İlk hayvan öykülerini (fabl) meydana getirenlerin Frigyalılar olduğu sanılmaktadır.

Hukuk
· Anadolu'da kanunlar, Mezopotamya'daki gibi kısasa kısas değildi.
· Onur kırıcı, acımasız yasalar yoktu.
· Hititler, insan haklarına önem vermişlerdir.
· Aile hukuku ile ilgili düzenlemeler yapılmış, kadına değer verilmiş, kölelere bile özgürlük sağlanmıştır.

Bilim ve Sanat
· Hititlerde tarih yazıcılığı gelişmiştir. Tanrıya hesap verme düşüncesiyle zaferlerle birlikte yenilgiler de anlatılmıştır.
· Hititler, kayaları düzleştirerek, tanrı kabartmaları yapmışlardır. İvriz ve Yazılıkaya kabartmaları Hititlere aittir.
· Urartular, kaleler ve su kanalları ile ünlüdür. Toprakkale, Çavuştepe, Patnos ve Kayalıdere kaleleri.
· İyonlar bilim ve sanatta gelişmişlerdir. Matematik'te Tales ve Pisagor, Tarih'te Heredot, Tıp'ta Hipokrat, Felsefe'de Diojen.
· İyonyalılar, snıtsal mimaride ve heykeltıraşlıkta başarılı eser­ler ortaya koydular, Örneğin Artemis tapınağı.
· Hititler ve Frigler dokumacılıkta ileri gitmişlerdir. Frigler, tapates adı verilen halı ve kilimleri ile ünlüdürler.

4. M.Ö. 6. Yüzyıldan M.S. 11. Yüzyıla Kadar Türkiye
Persler
· Medleri yıkarak tarih sahnesine çıktılar. Mezopo­tamya'daki II. Babil devletine son verdiler. Batı Anadolu'­daki Lidya devletine ve İyon şehir devletlerini egemenlik­lerine aldılar.
· Kafkasya'daki İskitleri yenilgiye uğrattılar.
· Ege denizi ile Karadeniz arasında yapılan Boğaz­lar ticaretini ele geçirmek için Yunanistan'daki Atina devletiyle savaştılar. Başarılı olamadılar. Bu sa­vaş­lardan biri olan Maraton Savaşı’nı kaybettiler.
· Perslerin egemenlik alanı doğuda Mave-raünnehir’den ve Hindistan'dan başlayarak Trakya'ya ve Mısır'a kadar genişlemiştir. Bu toprakları kolay yönetebilmek için satraplık denilen vilayetler kur­muşlar ve buralara valiler atamışlardır. Ayrıca güçlü or­dular kurmuşlardır. Bunların yanı sıra tarihin ilk düzenli posta teşkilatını ve ilk istihbarat teşkilatını kurdular.
· İmparatorluğu kapsayan ticaret yollarına önem verdiler. Ayrıca imparatorlukta sadece Pers parasının geçerli olmasına önem vermişlerdir.
· Zerdüşt dinine inanmışlardır. Bu dinde cennet ve cehennem anlayışları bulunmaktaydı. Ateş kutsal sa­yıl­mıştır. Persler önceleri çok tanrılı dine sahiptiler.
· Pers devletine Makedonya kralı Büyük İskender düzenlediği Asya seferinde son vermiştir.


İskender İmparatorluğu
· Makedonyalı Büyük İskender kısa sürede çok büyük bir devlet kurmuş Hindistan a kadar ilerlemiştir. Anadolu Perslerden sonra İskender İmparatorluğunun egemenliğine girmiştir.

Helenistik Dönem
· Büyük İskender’in Mısır ve Asya’ya yaptığı seferlerde Batı ve Doğu medeniyetlerinin buluşması, kaynaşması yaşandı. M.Ö. 330-30 yılları arasında 300 yıl süren bu karşılklı etkileşim dönemine Helenistik Dönem denir.
· Büyük İskender’in ölümünden sonra bu devlet üç parçaya bölünmüştür. Bunlardan Selevkos Krallığı Anadolu’ya hâkim olmuş, daha sonra bu devlette yıkılmış ve Anadolu da küçük krallıklar oluşmuştur. Bu küçük krallıklar:
· Bitinya Krallığı
· Pontus krallığı
· Kapadokya krallığı
· Bergama krallığı


Roma İmparatorluğu
· İtalya’da kurulan bir uygarlıktır (MÖ 753).
· Bergama Krallığı’na son veren Romalılar Anadolu’ya hâkim oldular.
· Romalılar döneminde Anadolu da önemli ilerlemeler oldu, şehirler gelişti, nüfus arttı, ticaret gelişti.
· Roma İmparatorluğu, Kavimler Göçü sonrasında Batı Roma ve Doğu Roma (Bizans) olmak üzere ikiye ayrıldı.

Doğu Roma İmparatorluğu (Bizans)
· Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılmasından sonra Anadolu, Doğu Roma İmparatorluğu’nun elinde kaldı.
· Anadolu uzun yıllar hâkim olan Doğu Roma / Bizans İmparatorluğu önce Malazgirt (1071) sonra İstanbul’un fethi (1453) ile tarih sahnesinden silindi ve Anadolu da Türk hâkimiyeti başladı.




ESKİÇAĞLARDA TÜRKİYE’NİN ÇEVRESİNDEKİ
KÜLTÜR VE UYGARLIKLAR
(İLKÇAĞ UYGARLIĞI)

MEZOPOTAMYA UYGARLIKLARI
Sümerler
· Konuştukları dilin filolojik yapısı ile bıraktıkları eserler Sümerlerin Asya kökenli olduğunu ortaya koymuştur.
· Tarihteki ilk şehir devletlerini (siteleri) kurmuşlar­dır.
· Sümer kralları rahip kral özelliğini göstermişlerdir.
· Sümerler, Mezopotamya uygarlığının kurucusu ol­muşlardır.

· Sümerler, bir süre Akadların egemenliğinde yaşa-dılar. Egemenliklerini yeniden kazandıkları bir dö-nemde de Elamların saldırısıyla karşılaştılar ve bağımsızlıklarını kaybettiler.

Elamlılar
· İran'ın güney batısı ile Mezopotamya'nın doğu­sunda kalan dağlık bölgede yaşamışlardır. Tarımsal top­raklara sahip olmak için Sümer ülkesini istila etmişlerdir.
· Elamlıların egemenliğine Asurlular son vermiştir.

Akadlılar
· Sami kökenli kavimlerdendir. Tarihin bilinen ilk düzenli ordusunu kurarak Mezopotamya'da üstünlük sağladılar.
· Mezopotamya dışında toprak kazanarak tarihin ilk imparatorluğunu kurdular. Ancak bu imparatorluk kısa sürede dağıldı. Başlıca nedenleri, merkezi otoritenin tam olarak geliştirilememesi, iç isyanlar ve dış saldırılar.
· İran üzerinden gelen kavimlerin saldırısıyla Akad Devleti yı­kıldı.
· Akad dili Mezopotamya'nın yaygın bir kültür dili olmuştur.

Asurlular
· Mezopotamya'nın Asur şehrinde yaşamışlardır. İlk zamanlarda ticarete önem vermişlerdir. Bu süreçte Ana­dolu'da koloniler kurmuşlardır.
· Kolonilerden en önemlisi Kayseri Kültepe'de kurulmuş olan Kaneş idi.
· Kaneş'te yapılan araştırmalar sonucu Anadolu'daki ilk yazılı belgeler bulunmuştur. Bu durum Anadolu'ya yazıyı Asurluların getirdiğini göstermiştir.
· Hititlerin yıkılmasından sonra Ön Asya'da güçlü bir devlet olarak ortaya çıkmışlardır. Doğu ve Güney Doğu Anadolu’yu, Suriye'yi, Filistin'i ve Mezo-potamya'yı egemenliklerine almışlardır. Bu yerlerden ağır vergiler almışlardır.
· Med-Babil ittifakı Asur devletine son vermiştir.

Babilliler
· Sami kökenli kavimlerdendir.
· En etkili oldukları dönem Hamurrabi dönemidir. Kral Hamurrabi iktidarını kurduğu orduya ve yaptığı ya­sa­lara dayandırmıştır. Böylece tarihin bilinen ilk monar­şik idaresini kurdu.
· Hamurrabi Mezopotamya'daki yasaları toplayarak konularına göre sistemli hale getirdi. Ayrıca yasalarında kısasa kısas özelliğine yer verdi.
· Hamurrabi'den sonraki süreçte devlet zayıfladı. Hititler bu devlete son verdi.
· Babilliler, Hititlerin yıkıl­ma­sından sonra Asur egemenliğine girdiler.
· Medlerle itti­fak yapa­rak Asur Devleti’ni yıktılar. İkinci kez devlet kur­dular.
· Mezopotamya'nın en son devleti olan II. Babil’e Persler son vermiştir.


MISIR UYGARLIĞI
· Uygarlık, Nil deltası ile Nil nehri çevresinde geliş­miştir.
· Mısır uygarlığı daha çok Mısır'da yaşayanlarca geliştirilmiştir.
· Şehir devletlerinin birleşmesiyle ilk merkezi devlet kurulabilmiştir. Bu devlet dünya tarihindeki ilk merkezi devlettir.
· Devletin başında firavun adı verilen krallar bulu­nurdu.
· Kuzey Suriye'nin verimli topraklarını almak için Hi­titliler Kadeş Savaşı’nı yapmışlardır. (M. Ö. 1280) Tarihin ilk büyük meydan savaşı sayılan bu savaşta taraflar bir­birlerine kesin üstünlük sağlayamamıştır.
· Daha sonra ta­raflar Kadeş Antlaşması’nı yapmışlardır. (M. Ö.1295) Bu antlaşma tarihin ilk yazılı antlaşmasıdır.


DOĞU AKDENİZDE KURULAN DİĞER UYGARLIKLAR
Ege Uygarlıkları
· Ege adaları, Yunanistan, Makedonya, Trakya ve Anadolu’nun batı ve güneybatı kıyılarını içine alan bölgeye Ege Bölgesi denir.
· Ege uygarlıkları, Mezopotamya, Mısır ve Anadolu medeniyetlerinden etkilenmişler ve bu medeniyetleri kendi kültür unsurlarıyla birleştirerek gelişmiş bir medeniyet ortaya çıkarmışlardır.

Girit Uygarlığı
· Ege medeniyetlerinin temelini oluşturmuşlardır.
· İlk denizciler Giritlilerdir.
· Mimaride gelişmişler, çok katlı saraylar yapmışlardır.
· Knossos adası bu medeniyetin ilk ortaya çıktığı yerdir.
· En parlak dönemlerini M.Ö. 16. ve 17. yüzyıllarda yaşamıştır.
· M.Ö. 1400’lerde Aka (Miken), M.Ö. 1200’de Dor istilasına uğramışlardır.

Miken Uygarlığı
· M.Ö. 2000’de Akalar tarafından Mora Yarımadası’nda kurulmuşlardır.
· Savaşçı bir toplumdur.
· Mora yarımadası, Yunanistan, Girit ve Kıbrıs’ı işgal etmişlerdir.
· Deniz ticaretinde gelişmişlerdir.
· En parlak dönemleri M.Ö. 13. ve 14. yüzyıllardır.
· Kral Agamemnon zamanında boğazların hâkimiyeti için Truvalılarla savaşmışlardır.
· Truva Savaşı, boğazlar için yapılan ilk savaştır.
· Şatoları ve kuyu mezarları önemli eserleridir.

Yunan Uygarlığı
· M.Ö. 1200 yılında Dorlar tarafından kurulmuştur.
· “ Polis” denilen şehir devletleri halinde yaşamışlardır.
· Atina, Tebai, Korint, Sparta, Larissa gibi şehir devletleri vardır.
· Polislerin başında “Tiran” denilen krallar vardır.
· Denizcilikte ilerlemişler ve kolonicilik faaliyetlerinde bulunmuşlardır. (Yerleşme amacıyla gitmişlerdir.)
· Başta Zeus olmak üzere Olympos dağında oturan tanrıları adına düzenledikleri yarışmalar olimpiyatların temelini oluşturmuştur.
· Felsefede Aristo, Eflatun, edebiyatta Homeros (İlyada ve Odisse), tarihte, Tukitides önemli bilim adamlarıdır.
· Alfabe ve takvime katkıda bulunmuşlardır.
· Atina’da sınıf farklılıklarından doğan huzursuzlukları gidermek amacıyla yapılan Dragon, Solon ve Klistenes kanunları Atina’yı “demokrasinin beşiği” yapmıştır.

Fenikeliler
· Sami kavimlerindendir. Bugünkü Lübnan'ın dağlık kıyı kesiminde yaşamışlardır. Bu bölgeden Suriye kıyıla­rına doğru yayılan Fenikeliler şehir devletleri kurdular. Yaşadıkları bölgenin tarıma ve hayvancılığa elverişli ol­maması nedeniyle balıkçılığa ve denizciliğe yönelmişler ve Akdeniz kı­yılarında koloniler kurmuşlardır.
· Fenikeliler ürettikleri zeytinyağı, kereste, boya ve camdan oluşan ürünleri Akdeniz'in diğer bölgelerine satmışlardır.

· Fenikeliler Sümer çivi yazısı ile Mısır Hiyerog­lif ya­zısını örnek alarak tarihin ilk alfabesini icat etti­ler.
· Not: Fenike alfabesini İyonlar ve Yunanlılar kul­lanmıştır. Daha sonra Romalılar Yunanlılardan aldık­ları alfabeyi Latin alfabe­sine dönüştürmüşlerdir.
· Mısır ve Mezopotamya ile ilgili teknik gelişmeleri ticari faaliyetler yoluyla Akdeniz'in diğer kavimlerine ta­nıtmışlardır.
· Fenike koloni hareketi zamanla İyon ve Yunan koloni hareketi karşısında gerilemiştir. Çünkü İyonlar ve Yunanlılar kolonileri yeni bir vatan kabul etmişler ve bu doğrultuda etkili politikalar izlemişlerdir.

İbraniler
· Sami kavimlerindendir. Hz. Davut döneminde Fi­listin'deki Kudüs şehrini kurarak devletlerinin temelini atmış oldular.
· Hz. Süleyman zamanında ticarete önem vererek zenginleşmişlerdir. Daha sonra devlet iç çatışmalarla İs­rail ve Yahudi devleti olarak ikiye ayrılmıştır. Bunlar da dış saldırılarla yıkılmıştır.
· Tarihin ilk tek tanrılı dini olan "Musevilik" İbrani­lere aittir. İbraniler bu dinin yalnızca kendi kavimle­rine gön­derildiğini söylemişler ve kendilerinin üstün ol­duğunu be­lirtmişlerdir. Bu durum Museviliğin, Hıristiyanlık ve İs­lamiyet gibi yaygın bir din olmasını ön­lemiştir.


ESKİÇAĞLARDA TÜRKİYE VE ÇEVRESİNDE
KURULAN DEVLETLERDE KÜLTÜR VE MEDENİYET

Devlet Yönetimi
· Sümerler, tarihteki ilk şehir devletlerini (siteleri) kurmuşlar­dır. Sümerlerde şehir devletlerini Ensi denen rahip krallar yönetmiştir.
· Sümerlerde özgür insanlardan oluşan Aksakallılar meclisi bulunmaktaydı.
· Mezopotamya’daki diğer milletler de Sümerleri örnek almışlardır.
· Urugakina, rahiplerin sömürü­süne karşı tarihin ilk ihtilalini gerçekleştirdi ve bunun son­rasında tarihin ilk yazılı kanunlarını yaptı. Bu kanun­larda özel mülkiyeti koruyucu hükümlere yer verdi.
· Ziggurat adı verilen tapınaklar yaparak, bunları okul, depo ve rasathane olarak kullanmışlardır.
· Fenikeliler, ticareti esas alıp orduyla ilgilenmedikleri için siyasi birlik sağlayamamışlardır.
· Mısır’da, şehir devletlerinin birleşmesiyle ilk merkezi devlet kurulmuştur. Bu devlet, dünya tarihindeki ilk merkezi devlettir.
· Mısır’da devletin başında Firavun adı verilen krallar bulu­nurdu.
· Firavunlar tanrı kraldı. Yetkileri sınırsızdı. Bu ne­denle devletin siyasi yapısı teoraktik monarşi idi.
· Ülke yönetiminde firavuna, vezir, asiller, rahip­ler, askerler ve kâtipler (sırların başı) yardımcı olmuştur.
· I. Babil Kralı Hammurabi, iktidarını dine değil, kurduğu orduya ve yaptığı ya­sa­lara dayandırmıştır. Böylece tarihin bilinen ilk monar­şik idaresini kurdu.
· Hammurabi, Mezopotamya'daki yasaları toplayarak konularına göre sistemli hale getirdi. İlk anayasayı hazırlattı.
· Yunanlılar, Polis denilen şehir devletleri halinde yaşamışlardır. Atina, Tebai, Korint, Sparta, Larissa gibi şehir devletleri vardır. Polislerin başında Tiran denilen krallar vardır.
· Başta Zeus olmak üzere Olympos dağında oturan tanrıları adına düzenledikleri yarışmalar olimpiyatların temelini oluşturmuştur.

Ordu
· Sümerlerde eli silah tutan herkes savaşa katılmak zorundaydı. Ordu, yaya ve arabalı birliklerden oluşurdu.
· Savaş arabalarını ilk kez Sümerler kullanmışlardır.
· Akadlar ve Asurlular sürekli orduya sahip ilk devletlerdir.

Din ve İnanış
· Sümerler, öldükten sonra yaşamın devamına inanmadıkla­rından mezarlara eşya koymamışlardır.
· Asurluların çok tanrılı bir dinî yaşayışları vardır. Asur kral­ları tanrı kral olduklarını topluma kabul ettirmişlerdir.
· Mısır'da yaşayanlar birden çok tanrıya inanmışlardır. En büyük tanrı güneş tanrısı idi. Ölümden sonra hayatın devamına inanmışlardır. Bu ina­nış şekli mumyacılıkta, eczacılıkta, tıpta, mimaride, re­simde ve heykelcilikte önemli gelişmeleri sağlamıştır.
· Firavun IV. Amenofis zamanında "Aton" adı veri­len bir din ortaya çıkmıştır. Tek tanrılı bir dine benzeyen bu ina­nış, isyanlar nedeniyle Mısır'da yaygınlaşmıştır.

Yazı Dil ve Edebiyat
· Tarihin ilk yazılı destanları olan Gılgamış ve Yaradılış destanlarını yazmışlar, damga ve silindir şeklindeki mühürleri ve çömlekçi çarkını icat etmişlerdir.
· Mısırlılar, hiyeroglif denilen yazının yanı sıra hiyeratik ve demotik denilen yazı türlerini geliştirildi.

Bilim ve Sanat
· Sümerlerin başlıca buluşları şunlardır; yazı, tekerlek, çemberin 360° oluşu, tarihteki ilk ay takvimleri, yıldızların burçlara ayrılması.
· Asurlular, kültürel çalışmalara önem vermişlerdir. Mezopo­tamya'nın Ninova şehrinde tarihin bilinen ilk kü­tüphane­sini kurdular.
· Mısırlılar, Aritmetik’te, Geometri’de ve Astroloji’de önemli ça­lışmalar gerçekleştirmişlerdir.

Ekonomik Hayat
· Güney Mezopotamya'ya yerleşen Sümerler su­lama kanalları ve barajlar yaparak yaşadıkları toprağı ta­rıma elverişli hale getirmişlerdir.
· Ekonomik yaşam tarıma dayanmıştır. İhtiyaç duydukları madenleri almak içinde dış ticaret yönelmiş­lerdir.
· Mısır’da ekonomi tarıma dayanmıştır. Vergiler tarım ürün­lerinden oluşmuştur. Köylüler ile köleler, asillerin, rahiplerin ve askerle­rin topraklarında çalışmışlardır. Şehirliler ise ticaret ve sanatla uğraşmışlardır.