Cinsiyete Bağlı Kalıtım Çıkmış Sorular ve Çözümleri

Cinsiyete Bağlı Kalıtım ile ilgili Çıkmış Sorular ve Çözümleri:
Cinsiyete Bağlı Kalıtım konusuna  hakim olmak ve sınavlarda daha çok iyi bir sonuç almanız için sayfamızda Cinsiyete Bağlı Kalıtım ile ilgili geçmiş yıllarda YGS, LYS, ÖSS, ÖSS-2, ÖYS'de Çıkmış Sorular ve Çözümlerini bir araya getirdik. Derscalisiyorum.com Türkiye'nin En Büyük Eğitim Portalı.

Cinsiyete Bağlı Kalıtım 

1.

 

İnsanlarda görülen bir hastalıkla ilgili;

I. K hastalığı, kadınlarda ve erkeklerde görülebilen bir hastalıktır.

II. Bir kadının K hastası olabilmesi için, hem annesinden hem babasından hastalık yapan geni almış olması gerekir.

III. Bir erkek, annesinden K hastalığını yapan geni alırsa K hastası olur.

şeklindeki bilgilere dayanarak, K hastalığı hakkında ne söylenebilir?

 

A) Dominant (baskın) bir özelliktir.

B) Y kromozomu ile taşınır.

C) Kromozomlarda ayrılmama olayı sonucu oluşur.

D) Vücut kromozomları (otozomal kromozomlar) üzerinde taşınır.

E) Eşeye bağlı kalıtım gösterir.

1985-ÖSS

1.

I. veride : K hastalığı hem erkek, hem de kadınlarda görüldüğüne göre, vücut kromozomlarıyla (otozom) taşınabilir. Y ile kesinlikle taşınmaz. O zaman sadece erkeklerde görülmesi gerekirdi.

II. veride : K hastalığının ortaya çıkabilmesi için hem anneden hem de babadan alınması demek, bu özelliğin homozigot olması halinde kendini göstermesi demektir. Bu durum özelliğin otozomal veya X’e bağlı (gonozomal) taşınabildiğini göstermektedir.

III. veride ise : Bir erkek annesinden K hastalığı yapan geni alırsa erkeğin hasta olması, bu genin X ile taşındığını gösterir. Çünkü, erkekte başka X kromozomu olmadığı için kamufle yapılamaz ve kendini ortaya çıkarır. O zaman bu K hastalığı için X kromozomu ile çekinik olarak taşınıyor demek en uygundur.

Buna göre seçeneklere bakarsak :

A’da dominant özellik olarak taşınamaz. Çünkü 2. verideki hem anneden, hem de babadan alması reseseflerin homozigot hale gelmesini sağlamak içindir. Yoksa, dominant karakterde anne ya da babadan herhangi birisinden dominant geni olması yeterlidir. B’de Y kromozomu ile taşınmaz. Çünkü Y ile taşınsa dişilerde görülmemesi gerekir.

D’de III. veride vücut kromozomlarıyla taşınmadığını gösteriyor. Çünkü anneden alan erkekte kendini gösterebilmesi için tek gen, bir karakteri ortaya çıkarıbilmesi için ikinci genin olmaması gerekir, bu da X’de homolog olmayan kısmında taşınmaktadır.

Cevap – E

---

2.

Aşağıdaki soy ağacında I, II, III ve IV numaralarla gösterilen bireylerde, Y kromozomunda taşınan bir gen, fenotipte anormal bir özelliğin ortaya çıkmasına neden olmuştur.

II numaralı bireyde, bu anormal özelliği kontrol eden genin, ani bir değişiklikle (mutasyonla) oluştuğu ileri sürülmektedir.



II numaralı bireyin, soy ağacında verilen akrabalarının aşağıdaki özelliklerinden hangisi, bu bireydeki anormal özelliğin ani bir değişiklikle ortaya çıktığının kanıtı olamaz?

A) Erkek kardeşlerinin normal olması

B) Anne tarafından dedesinin anormal olması

C) Baba tarafından dedesinin normal olması

D) Babasının normal olması

E) Erkek kardeşinin çocuklarının normal olması

1992-ÖSS

2.

II numaralı bireyin Y kromozomunda ortaya çıkan ani değişikliğin kanıtı B seçeneği olamaz. Çünkü II numaralı birey bu Y kromozomunu annesinden hiçbir zaman alamaz. Bunun için anne tarafında “Y”de meydana gelen bütün özelliklerden hiçbirisi II numaralı bireyi etkilemez.

Diğer seçeneklerde verilenler, II numaralı bireyle Y gonozomu yönüyle bağlantısı olduğu için belirtilen kanıtı sağlayabilir.

Cevap – B

---

3.

Aşağıdaki soyağacında, siyah renkle belirtilen bireyde belirli bir özellik, fenotipte görülmektedir.



 

Soyağacına göre, bu özellikle ilgili,

I. Çekiniktir.

II. Y kromozomunda taşınır.

III. X kromozomunda taşınır.

şeklindeki ifadelerden hangileri kesin olarak doğrudur?

A) Yalnız I                 B) Yalnız II                 C) Yalnız III

D) I ve II                  E) I ve III

1993-ÖSS

3. 

Bu soru çok basit olmasına rağmen, ancak çok dikkat etmemizi gerektiriyor. Böyle sorularda verilen verileri tek tek uygulamak gerekir.

I. veriyi ele alıyoruz (çekiniktir):

Çekinik genler homozigot iken kendini fenotipte gösterirler.Siyah renkli olanlara homozigot resesif (aa) dersek bunları anne ve babadan almıştır. Anne ve baba bu özelliği göstermediğine göre, bu genin etkisini örten dominant alelleri var (A) demektir. Anne ve baba heterozigot durumda olur.

Aa x Aa çaprazlamasından AA, Aa ve aa oluşabilir. O zaman 1. veri olur.

II. veride: Y kromozomuyla taşınmaz. Eğer taşınsaydı sadece erkek bireylerde ortaya çıkması gerekirdi. Soruda görüldüğü üzere dişide ortaya çıkmıştır. O halde bu veri olmaz.

III. veride: X kromozomunda taşınır diyor. (Burada hem dominant, hem de resesif genler dikkate alınır.)X ile çekinik taşınsa homozigot olması gerekir ve bunun da birini anneden birini babadan alacağı için babanın hasta olması gerekirdi. Olmadığına göre X’de çekinik değildir. Bir de X ile dominanta bakalım.

Not: Dominant özellik sonradan (anne babada yokken) ortaya çıkmaz. Eğer varsa anne babada veya en az birinde mutlaka aynı özellik olmalıdır.

Cevap – A

---

4.

Aşağıdaki soyağacında, bir özelliği fenotipinde gösteren bireyler siyah renkle gösterilmiştir.



 

Bu soyağacındaki bilgilere göre, belirtilen özelliğin kalıtımı;

I. X kromozomunda mutasyonla ortaya çıkan baskın bir genle

II. Otozomal taşınan çekinik bir genle

III. Y kromozomunda mutasyonla ortaya çıkan baskın bir genle

IV. Otozomal taşınan baskın bir genle

V. X kromozomunda çekinik bir genle

şeklindeki taşınma biçimlerinden hangileriyle gerçekleşir?

A) I ve II                        B) II ve IV                   C) I, II ve V

D) I, III ve IV                E) III, IV ve V

1999-ÖSS

4.

Soruda verien öncülleri birer birer inceleyebilmek için, soyağacını tekrar çizerek bireyleri numaralandıralım.



 

Dişiler iki adet X kromozomu taşımakta olup, bunun birisini annesinden, diğerini babasından alır. Erkekler bir X, bir Y kromozomu taşımakta olup, X kromozomunun annesinden, Y kromozomunu babasından alır.

Buna göre,

–   1 numaralı dişide, yumurtalar oluşurken meydana gelecek baskın bir mutasyon belirtilen dört bireyin hasta olmasına neden olabilir. Çünkü belirtilen dört bireyin hepsi 1. bireyden X kromozomu alır.

–   Otozomal demek, X ve Y kromozomu haricindeki kromozom çiftlerinde taşınan karakterler demektir.

Böyle karakterlerin aktarılması, her iki kromozomda da genin bulunmasıyla sağlanır. Dişi ve erkekte ortaya çıkma şansı eşittir. Soyağacındaki 1, 2 ve 5 numaralı bireyler heterozigot (Aa) olursa, taranan dört birey çekinik olarak oluşabilir.

–   Gösterilen karakter, Y kromozomuyla taşınıyor olamaz. Çünkü dişilerde de ortaya çıkmıştır. Oysa dişilerde Y kromozomu yoktur.

–   Belirtilen karakter, baskın olarak aktarılıyor olamaz. Çünkü 1 ve 2 numaralı bireyler çekinik olmuş olur. Çekinik anne ve babadan baskın çocuklar oluşamaz.

–   Bu karakter X kromozomunda çekinik olamaz. Çünkü, 3 numaralı dişinin bu karakteri göstermesi için babasının da aynı fenotipte olması gerekir.

Cevap – A

---

5.

Aşağıdaki soyağacında, hasta bireyler, sağlam bireyler ve sağlam görünüşlü taşıyıcı bireyler bulunmaktadır.

Söz konusu hastalık X kromozomunda çekinik olarak taşınır ve bu hastalığın Y kromozomunda aleli bulunmaz (Y kromozomu ile taşınmaz).



Buna göre, soyağacında numaralarla gösterilen bireylerle ilgili olarak, aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır?

A) 3 numaralı bireye 2 numaralı bireyden, sağlam olmayı sağlayan gen geçmiştir.

B) Hastalığa neden olan gen, 4 numaralı bireye hem 2 numaralı hem de 1 numaralı bireylerden geçmiştir.

C) 6 numaralı bireye 5 numaralı bireyden, sağlam olmayı sağlayan gen geçmiştir.

D) 6 numaralı bireyin erkek çocukları hasta olabilir.

E) Hastalığa neden olan gen, 7 numaralı bireye yalnız 1 numaralı bireyden kalıtılmıştır.

1999-ÖSS

5.

Soyağacını çizerek belirtilen özelliğin aktarılmasını gösterelim.



Bu bilgilere göre, seçenekleri ayrı ayrı inceleyelim.

A) 3 numaralı bireydeki sağlamlık geni (X^R) annesinden, yani 2 numaralı bireyden gelir.

B) 4 numaralı bireydeki iki Xr kromozomundan biri annesinden (2), biri de babasından (1) gelir.

C) 6 numaralı bireydeki XR geni babasından (5) gelmiştir. Çünkü annesinde (X^rX^r) böyle bir gen yoktur.

D) 6 numaralı bireyde, hastalık geni taşıyan kromozom (X^r) vardır ve erkek çocuklarının % 50 sinin hasta olmasına neden olur.

E) 7 numaralı bireydeki hastalık geni (X^r) annesinden (4) gelir. Annesindeki hastalık geni ise 1 veya 2 nolu bireylerin her ikisinden de gelmiş olabilir.

Cevap – E

---

6.

Bazı bireyleri numaralanmış olan aşağıdaki soyağacı, bir ailedeki bireylerin, X kromozomunda, çekinik bir allelle taşınan bir özellikle ilgili fenotiplerini göstermektedir.



Buna göre, bu bireylerin genotipleriyle ilgili;

I. 2. bireyde, özellikle ilgili allellerden biri baskındır.

II. 3. bireye, özellikle ilgili allel 1. bireyden geçer.

III. 4. bireye, 1. ve 2. bireylerden özellikle ilgili farklı alleller geçmiştir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I                 B) Yalnız II                  C) Yalnız III

D) I ve III                    E) II ve III

 2004-ÖSS

6.

Anlatılan karakter örneği renk körlüğü ve hemofiliye uygundur. Renk körlüğü X kromozomu üzerinde taşınan çekinik (r) geni ile belirlenir. Buna göre dişi bireyin hasta olabilmesi için X^rX^r genotipinde, erkeğin hasta olabilmesi için ise X^rY genotipinde olması gerekir.

Erkekler (44 + XY); X kromozomlarını anneden, Y kromozomlarını ise babadan alırlar. Buna göre, normal görüşlü olan 2. bireyin renk körü erkek çocuklarının olması, bu dişinin X^RX^r genotipinde olmasıyla sağlanabilir.

3. bireye, hastalıkla ilgili gen babasından değil
(1. birey) annesinden geçebilir (2. birey). Çünkü yukarıda da belirttiğimiz gibi, erkekler X kromozomlarını annelerinden alırlar.

4. birey bir dişidir ( 44 + XX). Bu durumda anne ve babasından birer tane X kromozomu almalıdır. Babası renk körü (X^rY) olduğu için, normal (renkli) görmesini sağlayan geni (X^R) annesinden almış olmalıdır.

Cevap – D

---