BÜYÜME VE GELİŞMEDE ROL OYNAYAN FAKTÖRLER

2. BÜYÜME VE GELİŞMEDE ROL OYNAYAN FAKTÖRLER
Büyümede ve gelişmede çeşitli faktörler rol oynar.

a. Genetik: Anne ve babadan geçen genler, çocuklarda bazı özellikleri belirlemektedir. Büyüme ve gelişme de bu özellikler arasındadır. Örneğin, boy uzunluğu genetik özelliklerle yakından ilişkilidir. Dovvn (Davn) Sendromu, çeşitli bedensel ve zihinsel yetersizliklere sebep olan bir hastalıktır. Akondroplazi sebebi bilinmeyen kalıtsal bir cücelik tipidir (Resim 3.1). Genetik geçişli hastalıklar büyüme ve gelişmeyi etkilemektedir.

Resim 3.1 Genetik faktörler büyüme ve gelişme üzerinde etkilidir.

b. Hormonal: İç salgı bezlerinden salgılanan büyüme hormonu ile tiroksin; ergenlik döneminden itibaren salgılanan androjen ile östrojenler büyüme ve gelişmede etkilidir. Örneğin, büyüme hormonunun fazla salgılanmasıyla ortaya çıkan akromegali hastalığında el, ayak, burun, çene gibi vücudun uç kısımlarında aşırı büyüme ile devlik gözlenir.

c. Beslenme: Yeterli ve dengeli beslenmeyen çocuklarda bedensel olarak büyüme ve gelişme geri kalırken, zekâ ve ruhsal gelişim de olumsuz etkilenmektedir.

d. Fiziki çevre: Büyüme ve gelişmeye iklim şartlan da etki eder. Bunun yanı sıra olumsuz çevre şartları da hastalıklara yol açar, büyüme ve gelişmeyi engeller (Resim 3.2). Ayrıca, spor ve beden eğitimi, kasların kasılma gücünü geliştirip oksijen taşıma mekanizmalarını güçlendirerek büyüme ve gelişmeyi olumlu yönde etkiler.

Resim 3.2 Hava kirliliği, gelişmeyi etkileyen fiziki şartlarındandır.

Büyüme hormonu uykuda daha fazla salgılandığından, büyüme ve gelişme için uykuya ve dinlenmeye yeterli zaman ayrılması gerekir. Büyüme ve gelişmenin hızını belirleyen faktörlerden biri de annenin sağlıklı bir gebelik geçirip geçirmediğidir.
Bebeğin organ ve dokularının gelişmekte olduğu gebelik döneminde annenin;
Aldığı ilaçlar,
Geçirdiği ateşli hastalıklar (kızamıkçık, grip vb.),
Süreğen hastalıkları (kalp, böbrek hastalıkları vb.),
Röntgen ışınları alması,
Kaza geçirmesi,
Aşırı yorulması,
Sigara ve alkol kullanması,
Psikolojik gerginliklerle karşılaşması, bebeğin büyüme ve gelişmesini olumsuz yönde etkilemektedir.

Bir çocuğun büyümesi, ağırlık ve boy ölçülerinin normal yaşıtlarından elde edilmiş standart rakamlar ile karşılaştırılarak kontrol edilir. Bu tablolar, büyük taramalar sonucu elde edilir ve sağlık görevlilerinde bulunur. Çocuğun büyümesinin standart değerlerin altına düşmesi, büyümeyi engelleyen bir sağlık sorununun olduğunu düşündürür.